از چه سنی می توان موسیقی را آغاز کرد؟

اگرچه دریافت موسیقی طبق بسیاری از تحقیقات حتی در دوره جنینی نیز مشاهده می شود. اما درمورد آموزش موسیقی همانطور که بسیاری از بنیانگذاران آموزش موسیقی کودک ازجمله کارل ارف و امیل دالکروز و متخصصان دهه های معاصر، میلر و پیکا ریا نیز به آن اشاره می کنند بهترین سن آموزش ۲ تا ۸ سالگی است. اما، این به این معنی نیست که بعد از این سن آموزش موسیقی موثر نیست. آموزش موسیقی کودک به واسطه تاثیر چندگانه ای که در یادگیری های کودکان ، ارتباطات عاطفی و اجتماعی می گذارد در بیشتر برنامه های آموزشی روزانه کودکان جایگاه ویژه ای را دارد. چه بسا بهره گیری ازموسیقی در آموزش های دروس نیز به کار گرفته می شود. به علاوه ، همواره باید به خاطر داشته باشیم که اگرچه دراین نوع آموزش ها کودکان قادر به نواختن ساز می شوند اما اهمیت دادن به این بخش ما را به سمت وسویی می برد که در آن هدف نوازنده پروری نیست بلکه هدف آن دریافت مفاهیم بنیادین موسیقی کودک است .

به طور کلی می توان گفت که آموزش موسیقی کودک اهداف متفاوتی را شامل می شود و ازجمله این اهداف :

 افزایش توانمندی های کودکان در درک شنیداری اصوات ، آواها و ملودی های مختلف ،خواندن و نواختن آنها.

 هماهنگی روانی – حرکتی کودکان ازطریق بازی های موسیقایی و آموزش های ویژه موسیقی ارف( درک زیبایی شناختی و افزایش خلاقیت کودکان از طریق بداهه نوازی که یکی از مهم ترین عناصر روش ارف است).

 ایجاد تعامل اجتماعی از طریق آموزش های گروهی و در پی آن افزایش مهارت های ارتباطی و انتقال فرهنگ گذشتگان.و بالاخره موسیقی مهارتی است که فرد ازطریق آن در کودکی و در سال های بالاتر می تواند در حل برخی از مسائل خود از آن استفاده کند درواقع هماهنگی بین محتوا و ابزار موسیقایی ارف با ویژگی های کودکان، آنان را برای آموزش های پیچیده تر آماده می کند . به علاوه ، بسیاری از کودکانی که آموزش موسیقی را بدون گذراندن دوره های ارف شروع می کنند با سختی ها و دشواری هایی که یادگیری ساز دارد دلسرد شده و حاضر به ادامه کار نیستند .

غالباً اهداف والدین از ثبت نام دردوره های موسیقی ارف متفاوت است . گروهی که خود موسیقی را تجربه کرده اند نسبت به فرآیند یادگیری موسیقی اطلاعات بیشتری دارند و نیز برای والدینی که اطلاعات کمتری دارند( خصوصاَ گروه های آمادگی) دوره های آموزشی تحت عنوان “آشنایی با روش ارف” مورد نیاز است. در واقع یکی اهداف موسیقی ارف هرچه نزدیک ترکردن موسیقی به فرهنگ کودکان است و در این راه نقش والدین بسیار موثر است. زیرا در یک تعامل مثلثی “مربی ،کودک و والد یا والدین”خواسته ها و توقعات یکی می شود و فرهنگ نسل قبل به نسل جدید و نو پا منتقل میشود. جدی گرفتن آموزش موسیقی و تمرینات آن طبق اصول یادگیری ازطرف والدین بدون فشارهای غیر منطقی می تواند این مسیر را هموارکند.والدین در این راه یاد می گیرند که قرار نیست ازکودکانشان نوازنده های ماهر بسازند و قرار نیست به جای مربی آموزش دهند . بلکه درمی یابند اگر خودشان از موسیقی لذت ببرند فرزندانشان نیز از موسیقی که می نوازند لذت می برند و ازاین مهارت درهمه بخشهای زندگی خود بهره خواهند برد .

تجربه نشان می دهد که تعداد قابل توجهی از هنرجویان ارف علاقه مند هستند که موسیقی را ادامه دهند و توانایی نوازندگی را نیز به دست می آورند . ناگفته نماند این بدان معنی نیست که کودکانی که هرگز با این نوع موسیقی آشنا نشده اند قادر به نوازنده شدن نیستند بلکه موضوع قابل تامل این است که کودکان با روش ارف به طور نظام دار آموزش موسیقی را فرا می گیرند و در نتیجه در یک مسیر تخصصی گام بر می دارند. سازهای ارف به سازهایی گفته می شود که توسط کارل ارف و بر اساس توانمندی های ذهنی و حرکتی (استفاده از حرکات مچ دست به جای انگشتان) کودکان طراحی شده اند و ساختاری بسیار ساده دارند. به علاوه ،افزایش انگیزه و توجه کودکان به ادامه فراگیری ، امکان گروه نوازی و بداهه نوازی و قابلیت جابجایی تیغه ها ازمزایای به کارگیری سازهای ارف است . سازهای ارف نیازی به کوک کردن ندارند و با نواختن ، تغییرات دما و رطوبت تغییری در کوک آن ایجاد نمی شود. انواع سازهای ارف از خانواده سازهای ملودیک ضربی زیلوفون ها: سازهایی با تیغه های چوبی که با ضربه زدن توسط مضراب به صدا در می آیند. متالوفونها و بلز : سازهایی با تیغه های فلزی که با ضربه زدن توسط مضراب به صدا در می آیند. از خانواده سازهای ملودیک کششی فلوت ریکوردر و ملودیکا: سازهای بادی هستند که دراثر دمیدن تولید صدا می کنن. فلوت ریکوردر در گروه بندی تخصصی به گروه”بادی چوبی” و ملودیکا به سازهای “بادی شستی دار” مربوط می شود. سازهای ضربی : ازجمله انواع طبل ، سنج ، سه گوش ، دایره زنگی و دقک و… البته هنرجویان برای تمرین درمنزل فقط از سازهای بلز و فلوت ریکوردر استفاده می کنند .

مدت زمان آموزش در سنین مختلف برحسب نیازهای آنان متفاوت است به طوری که برای آمادگی ۲ الی ۵/۲ سال و برای گروه سنی الف ( اول،دوم وسوم دبستان ) 5/1 سال و گروه سنی ب (چهارم و پنجم دبستان ) ۱سال و گروه سنی ج ( مقطع راهنمایی ) یک تا سه ترم درنظر گرفته شده است. معمولا ً هنرجویان ارف فرصت مشاهده در برخی از اجراهای گروهی ارکستر پارس را در طول دوره خود به دست می آورند. به علاوه بطور اختصاصی در پایان دوره ارف هنرجویان همزمان با اجراهای مختلف که توسط مربیان مرکز انجام می شود با سازهای متفاوت آشنا می شوند . درعین حال مربیان هر دوره با توجه به آشنایی با توانمندی های موسیقایی و فیزیکی شاگردانشان و علاقه مندی آنان که در طول دوره به کمک ارزشیابی های مستمر به دست می آید آنان را در انتخاب ساز راهنمایی می کنند. تاثیرحرکات موزون در یادگیری موسیقی که در بیشتر نظریه های موسیقی کودک نیز مطرح شده است موجب شد تا دوره ای تحت عنوان حرکات موزون برای برخی ازهنرجویان خردسال تدارک دیده شود. البته در حال حاضر حرکات ریتمیک درکلیه کلاسهای ارف رکن اساسی آموزش است. زیرا درآموزش کودک ارتباط نزدیکی بین حرکت ، ریتم و دیگر مفاهیم موسیقایی است. در واقع اولین و خود جوش ترین شکل یادگیری از راه حرکت است. بدین ترتیب ما از حرکات موزون به منزله راهبرد تکمیلی در جهت افزایش یادگیری کودکان و درونی تر شدن آموزش موسیقی استفاده کرده ایم.